Gezichtsherkenning: geniaal of illegaal?

Onlangs verscheen in het weekblad Humo een spraakmakend artikel over gezichtsherkenningssoftware, naar aanleiding van de installatie van een innovatief toegangscontrolesysteem in de Sports and Health Club van Kim Clijsters in Bree. “Het is pionieren op de grens van de illegaliteit, want het gebruik van software voor gezichtsherkenning is nog niet wettelijk geregeld”, klonk het onomwonden. Reden genoeg om in te zoomen op deze veelbelovende, maar omstreden technologie. Hoe werkt gezichtsherkenning precies, welke mogelijkheden biedt het en vormt het een gevaar voor onze privacy?

Kim Clijsters schreef begin dit jaar geschiedenis. Helaas voor haar vele fans niet op sportief vlak – de befaamde ‘Kimback’ werd onlangs na twee moeilijke jaren definitief stopgezet – maar wel in technologisch opzicht. In haar sportclub in Bree liet ze start-up Pablo (waarvan ze eveneens aandeelhouder is) camera’s met een gezichtsherkenningsfunctie plaatsen. De achterliggende reden is
simpel: fraude tegengaan. Want net als andere tennis- en padelclubs had de Kim Clijsters Sports & Health Club te lijden onder spelers die padelvelden moedwillig innamen zonder te reserveren en te betalen. Dankzij het nieuwe videoregistratiesysteem is gesjoemel voortaan uit den boze. Elke speler moet zich voor het betreden van een terrein aanmelden bij een camera. Gebeurt dit niet, dan klinkt er een waarschuwingssignaal en krijgt de clubverantwoordelijke een melding. Eenvoudig en effectief!

Werking en voordelen

Het verlenen van toegang op basis van gezichtsherkenning is een vorm van biometrische identificatie. Dit houdt in dat de identiteit van een persoon wordt gecontroleerd op basis van lichaamskenmerken. Andere biometrische identificatietools zijn iris- en vingerafdrukscanners, die intussen al vaste prik zijn op de nieuwste smartphones en ook gebruikt kunnen worden voor de beveiliging van deuren, draaihekken, sloten enzovoort. De werking van toegangscontrole op basis van gezichtsherkenning is even simpel als geniaal. Allereerst moeten gebruikers een bestaande foto registreren (bijvoorbeeld de pasfoto op een identiteitskaart) of een nieuwe foto laten maken. Deze wordt vervolgens opgeslagen in een speciale databank. Als een gebruiker zich nadien aanmeldt bij een beveiligde ingang, vergelijkt het systeem het gezicht van die persoon met het beeld in de databank. Is er sprake van een match, dan krijgt de gebruiker in kwestie toegang. De voordelen van gezichtsherkenning zijn legio: snel, efficiënt, veilig, hygiënisch, geen risico op het verlies van sleutels … Voor heel wat bedrijven en instellingen kan gezichtsherkenningssoftware een enorme meerwaarde bieden. Maar het is uiteraard niet al goud wat blinkt. Er zijn immers ook bedenkingen te maken, onder meer op het vlak van privacy …     

Balanceren op slappe koord

Is gezichtsherkenningssoftware ‘randje illegaal’ en in strijd met de privacy-wetgeving, zoals in de inleiding van het artikel in Humo geopperd werd? Ja en neen, zo blijkt. Overheden en publieke instanties mogen er wettelijk gezien hoe dan ook geen gebruik van maken. Zo mag de politie in ons land op geen enkele manier gezichten en andere biometrische gegevens scannen via camera’s
en andere technologische hulpmiddelen (met uitzondering van bijzondere onderzoeksdaden in functie van strafrechtelijke onderzoeken en grenscontroles in luchthavens om identiteitsfraude tegen te gaan). Voor private organisaties en bedrijven ligt het anders, op voorwaarde dat ze uitdrukkelijk toestemming krijgen van de personen die eraan onderworpen worden (inclusief het recht om een eigen databank met de gezichten van leden, gebruikers of medewerkers aan te leggen). Al is dat natuurlijk een mes dat aan twee kanten snijdt, want wie zich niet kan vinden in het gebruik van de gezichtsherkenningssoftware in de Kim Clijsters Sports & Health Club, kan simpelweg geen lid worden. Het begrip ‘toestemming’ wordt dus behoorlijk ruim gedefinieerd, en dat kan aanleiding geven tot betwisting en inbreuken. Zo liet de Gegevensbeschermingsautoriteit de camera’s van Pablo al onderzoeken. Het verdict luidde echter dat ze in het geval van de Kim Clijsters Sports & Health Club volstrekt legaal zijn. 

Wachten op nieuwe wetgeving

Hoewel er an sich dus niets mis is met het innovatieve toegangscontrole-systeem aan de padelvelden van Kim Clijsters, is er gevoelsmatig toch sprake van een grijze zone als het aankomt op gezichtsherkenning. En dan laten we nog enkele andere dozen van Pandora gesloten: van ANPR-camera’s die naast nummerplaten voortaan ook gsm-gebruik achter het stuur kunnen detecteren tot de Chinese manier van ordehandhaving, waarbij het autoritaire regime gezichtsherkenning inzet om de bevolking in de pas te laten lopen. Kortom: normvervaging en excessen loeren om de hoek, dus er is dringend nood aan een welomlijnd wettelijk kader voor gezichts-herkenningssoftware. Helaas zal dat er pas ten vroegste in 2025 komen. De EU werkt namelijk aan een nieuwe wetgeving omtrent artificiële intelligentie en lidstaten mogen tot op dat moment in principe geen bijbehorende eigen wetten uitvaardigen. Het is dus nog even wachten vooraleer gezichtsherkenning kan worden ingebed binnen de officiële privacyrichtlijnen. Benieuwd wat dat gaat geven, want door de vele voordelen van de technologie zal de populariteit van gezichtsherkenningssoftware de komende jaren
alleen maar toenemen en zal het voorbeeld van Kim Clijsters allicht gretig navolging krijgen …