Doordacht masterplan blaast verouderd woonzorgcentrum nieuw leven in

De site van WZC Sint-Jozef in Lier ondergaat sinds enkele jaren een ingrijpende metamorfose. Na de D-blok, een nieuwe vleugel voor bewoners met dementie of een andere cognitieve beperking, tekende assar architects ook een overkoepelend masterplan uit dat maximaal inzet op kleinschalig wonen, ruimtelijke logica en kwalitatieve buitenruimtes. De eerste exponent hiervan is de realisatie van een aanpalende nieuwbouw, waarvan fase 2 inmiddels volop aan de gang is. Projectarchitect Robbe Theunis geeft een stand van zaken en schetst de krachtlijnen van het uitgekiende ontwerpconcept. “Door de site als het ware binnenstebuiten te keren, bevorderen we de woonbeleving en stroomlijnen we de interne werking.”

WZC Sint-Jozef is een buitenbeentje in het Lierse stadsweefsel. Terwijl de meeste bebouwing zich conform de historische kernontwikkeling aan de straatkant bevindt, vormde deze woonzorgcampus in het zuidelijke deel van de binnenstad lang de uitzondering op de regel. “De site is gegroeid vanuit een centraal gelegen klooster, waardoor de groenruimtes aan de noordzijde vervelden tot restzones. Dit maakte dat het woonzorgcentrum niet meteen over aangename eigen buitenruimtes beschikte”, legt Robbe Theunis uit. “Vandaar onze keuze om de bebouwing voortaan te concentreren aan de randen van het perceel, zodat de verouderde blokken in het binnengebied kunnen plaatsmaken voor een groene binnentuin die rechtstreeks toegankelijk is voor alle bewoners. De D-blok langs de Leuvensevest zette alvast de toon en de nieuwbouw, die doorloopt naar de Koning-Astridlaan en zo als het ware een omarmende beweging maakt, sluit daar naadloos bij aan.”

Slimme ruimtelijke indeling

Om de impact op de werking van het woonzorgcentrum te minimaliseren, wordt de langgerekte nieuwbouw gerealiseerd in twee fases. Fase 1, die een L-vormig gedeelte en een vierkante centrale kern omvat, werd vorig jaar opgeleverd. Fase 2, die bestaat uit de bouw van een aangrenzend sikkelvormig volume, is volop in uitvoering en zou eind 2025 klaar moeten zijn. 

“Het doel is om finaal te landen op 120 kamers, verspreid over drie niveaus. Dat maakt veertig kamers per niveau, die op hun beurt zijn opgesplitst in twee leefgroepen. Deze laatste bevinden zich aan weerszijden van de centrale kern met de dagzalen en gemeenschappelijke functies zoals de medicatieruimte, verpleegpost, algemeen sanitair en een verdeelkeuken. De ruimtelijke indeling is dus volledig geënt op kleinschalig wonen, zonder dat dit zich vertaalt in lange loopafstanden en nood aan extra personeel. Bovendien zijn de technieken flexibel vormgegeven en kan de inrichting probleemloos aangepast worden, bijvoorbeeld door het zit- en eetgedeelte in de dagzalen van plaats te wisselen. 

Vermits de ontwerpwedstrijd ten tijde van de coronacrisis werd uitgeschreven, is ons ontwerp tevens ‘pandemieproof’. Zo kunnen de tien kamers aan het uiteinde van het L-volume van fase 1 indien nodig snel en efficiënt in quarantaine geplaatst worden”, vertelt Robbe Theunis. 

Herkenbare huisstijl

De ruimtelijke indeling komt eveneens tot uiting in de architecturale vormgeving van het gebouw. Terwijl de kamervleugels zijn uitgerust met baksteengevels, is de centrale kern opgetrokken in architectonisch beton. De lichte gevelsteen van de nieuwbouw contrasteert met de rode gevelsteen van de aanpalende D-blok, maar er is ook een visuele link. Beide façades zijn op specifieke plekken uitgerust met betonnen kaders, die een herkenbare en ietwat speelse uitstraling creëren. 

Ook binnen in de nieuwbouw is in esthetisch opzicht niets aan het toeval overgelaten. “Het interieurconcept is uitgewerkt door collega Yann Neyt, op basis van de huisstijl die in voege is sinds een eerder project voor Amate (intussen De Medemens)”, licht Robbe Theunis toe. “Er is sprake van een verwelkomende hotelsfeer met warme houttexturen en op de juiste plaatsen een kleuraccent, zonder dat het schreeuwerig overkomt. Drie typerende tinten – bruinrood op het gelijkvloers, groen op de eerste verdieping en blauw op de tweede verdieping – keren niet alleen terug in gemeenschappelijke zones zoals de dagzalen en de collectieve badkamers, maar ook ter hoogte van de kamerdeuren. Deze zijn tevens uitgerust met een fraai lampje en naamkaartje, zodat er als het ware aparte adresjes ontstaan. Niet evident, want het doelpubliek vereist tegelijk ook voldoende contrast voor slechtzienden. Zo lijnen donkere deurkaders en plinten alles scherp af en zijn de donkere sanitaire cellen uitgerust met witte accessoires. Ook het losse meubilair van moments furniture is volledig uitgevoerd in het kleurenpalet dat we voor ogen hadden.”

Kroon op het werk

Er zijn nog enkele zaken die dit project bijzonder maken. “Aangezien we het realiseren volgens de Engineering & Build-formule, konden we heel wat kostenefficiënte optimalisaties doorvoeren, zonder in te boeten aan comfort en architecturale uitstraling. Zo zijn de ramen minder breed uitgevoerd dan initieel voorzien, vermits dat een lagere productiekost met zich meebracht. Op die manier krijgt de bouwheer erg veel waar voor zijn geld. Voor het budget dat voorhanden was, hebben we meer dan het onderste uit de kan gehaald. Het doorgedreven gebruik van BIM heeft de nauwe samenwerking met de aannemer en het studiebureau nog versterkt”, geeft Robbe Theunis aan. “Een ander uniek aspect zijn de gouden structuren boven op het gebouw. Doordat de bodem sterk vervuild was, konden de technieken niet ondergebracht worden in het kelderniveau en hebben we in extremis alle technieken naar het dak moeten verhuizen. Om te verhinderen dat ze een doorn in het oog zouden vormen, hebben we ze geïntegreerd in stalen optoppingen die zijn uitgevoerd in dezelfde goudtint als de raamkaders. De technieken zitten dus echt vervat in de architectuur en vormen in die zin letterlijk en figuurlijk de kroon op het werk.”

Zodra de nieuwbouw volledig klaar is, kan de A-vleugel in het binnengebied afgebroken worden om plaats te maken voor een nieuwe binnentuin. Vervolgens krijgt de aangrenzende B-vleugel een nieuwe zuidgevel, waarbij meteen ook een deel van het interieur wordt vernieuwd. “Dit zal ons onder meer toelaten om een extra inkom vanuit het binnengebied te creëren, wat de doorwaadbaarheid van de site zal bevorderen. Of er nadien nog ingrepen volgen en het masterplan ooit volledig in de praktijk zal worden gebracht, is momenteel koffiedik kijken. Sinds Amate begin 2024 samen met GZA Zorg en Wonen versmolten is tot De Medemens liggen de beleidsprioriteiten anders. Het is alvast positief dat er in de eerste twee nieuwbouwblokken een architecturale rode draad zit en dat er reeds is nagedacht hoe de site verder vorm zou kunnen krijgen. Eens de werken achter de rug zijn, zal WZC Sint-Jozef hoe dan ook klaar zijn voor de nabije toekomst”, besluit Robbe Theunis.