Hoe verkrijg je een gezond binnenklimaat?

Een gezond binnenklimaat is de heilige graal in ieder gebouw waar gewoond, geleefd, geleerd en/of gewerkt wordt. Maar wat houdt dat nu precies in? Waarom is het zo cruciaal? En welke uitdagingen zijn verbonden aan het creëren ervan?

Het binnenklimaat wordt bepaald door de temperatuur, de luchtkwaliteit, de luchtvochtigheid, het geluid en de verlichting in een gebouw. Een gezond binnenklimaat voorkomt gezondheidsproblemen en verhoogt het comfort en de productiviteit van de aanwezige gebruikers of bewoners. Een ongezond binnenklimaat kan daarentegen leiden tot klachten zoals hoofdpijn, droge ogen, vermoeidheid en zelfs ernstige aandoeningen als astma. 

Vijf bepalende parameters

Hoe dienen de vijf parameters die samen het binnenklimaat bepalen precies te worden ‘ingevuld’ opdat er sprake is van een gezond binnenklimaat? Allereerst dient de temperatuur uiteraard aangenaam te zijn. Hoe hoog die dan precies moet zijn, is natuurlijk subjectief, maar 21 °C lijkt een goed gemiddelde. Een ideale relatieve luchtvochtigheid – die de verhouding weergeeft tussen de aanwezige hoeveelheid vocht in de lucht en de maximale hoeveelheid vocht die in de lucht kan zitten – ligt tussen de 40 en 60 %. Binnenlucht met een goede luchtkwaliteit is vrij van verontreinigingen zoals CO₂, schimmels en zogenaamde vluchtige organische stoffen (VOS). Een goede akoestiek impliceert dat de geluidsbalans in de ruimte prettig is en er slechts een minimum aan storende geluiden waarneembaar is. Tot slot dient er voldoende natuurlijke lichtinval te zijn, al dan niet aangevuld met kwalitatieve kunstverlichting. 

Voer voor HVAC-installateurs en elektriciens

De HVAC-installateur, maar zeker ook de elektricien, speelt een sleutelrol in het garanderen van een gezond binnenklimaat. Zij installeren en onderhouden – en ontwerpen soms ook – de oplossingen die het binnenklimaat rechtstreeks beïnvloeden. Het plaatsen van systemen voor slimme sturing van die oplossingen, zoals slimme thermostaten, domoticasystemen of CO₂-meters, behoort daarnaast ook tot hun vakgebied. Op het vlak van verwarming gaat het dan over verwarmings- en koelsystemen, vaak ondersteund door warmtepompen of zoneregeling, maar ook over thermostaten en slimme sensoren die de temperatuur dynamisch kunnen aanpassen aan de behoeften van de bewoners en/of gebouwgebruikers. De luchtvochtigheid kan op peil worden gehouden door luchtbevochtigers of -ontvochtigers, die zeker in nieuwbouw met luchtdichte bouwschillen hun nut bewijzen. Wat het waarborgen van een goede luchtkwaliteit betreft, komen ventilatieoplossingen in beeld. Balansventilatie met warmterecuperatie is bijvoorbeeld een geschikte keuze om frisse lucht aan te voeren en vervuilde lucht af te voeren. Slimme lichtsturing die de verlichting afstemt op het bioritme van de bewoners en/of gebruikers kan de bijdrage van de factor licht aan het binnencomfort nog verder vergroten. Stille ventilatoren en/of geïsoleerde leidingen kunnen dan weer wonderen doen voor de akoestiek. 

Meerwaarde creëren

Uiteraard zal elke zichzelf respecterende HVAC-installateur of elektricien de juiste oplossing op de juiste plaats installeren in functie van een gezond binnenklimaat. Maar hoe kan hij dan precies een meerwaarde creëren? Ten eerste door marktevoluties die het binnenklimaat nog verder kunnen verbeteren van nabij op te volgen en toe te passen. Zelflerende thermostaten die gebruikspatronen herkennen of systemen die ventileren op basis van de gemeten luchtkwaliteit zijn maar enkele voorbeelden van dergelijke recente ontwikkelingen. Ten tweede door onderhoudscontracten aan te bieden. Daarmee garandeert de HVAC-installateur of elektricien klanten een gezond binnenklimaat op lange termijn. Tot slot kan hij maatwerk adviseren waar nodig – wat soms ook betekent dat bestaande oplossingen worden gemodificeerd. Want elk gebouw is anders en de behoeften van de gebruikers variëren. Een gezin met jonge kinderen stelt andere eisen dan een alleenstaande senior of de administratieve medewerkers van een bedrijf. 

Specifieke uitdagingen

Hoewel het met de huidige technologie al perfect mogelijk is om een gezond binnenklimaat te realiseren, blijven er specifieke uitdagingen verbonden aan het creëren van een gezonde en comfortabele leefomgeving binnenshuis. Ten eerste is het niet altijd evident om een gezond binnenklimaat te combineren met energiezuinigheid. Denk aan een goed geïsoleerde woning die tegelijkertijd toch voldoende ventilatie nodig heeft. Daarnaast hebben gebouwgebruikers vaak onvoldoende kennis over hun eigen rol bij het garanderen van een gezond binnenklimaat. Veel mensen weten bijvoorbeeld niet dat ramen openzetten in een ruimte met balansventilatie het binnenklimaat minder gezond kan maken. En ook het belang van goed onderhoud is nog onvoldoende bekend. Filters laten vervangen, leidingen laten reinigen en systemen opnieuw laten afstellen zijn essentieel om de prestaties van HVAC-oplossingen op peil te houden. 

Alsmaar belangrijker 

Heeft de toekomst tot slot nog nieuwe evoluties in petto met betrekking tot het binnenklimaat? Absoluut, zeker gezien de steeds grotere focus op duurzaamheid. Zo mogen we in de eerste plaats verdere optimalisaties verwachten op het vlak van energie-efficiëntie. Daarnaast zullen er steeds vaker duurzame – lees: gerecupereerde, gerecycleerde, biobased, hernieuwbare, herbruikbare of recycleerbare – materialen gebruikt worden bij de vervaardiging van technische oplossingen, die ongetwijfeld ook een modulair karakter zullen krijgen met het oog op eenvoudige herstellingen of het hergebruik van de verschillende elementen. Tot slot zal het feit dat steeds meer opdrachtgevers vragen om gebouwen met duurzaamheidskeurmerken zoals WELL of BREEAM ertoe leiden dat een gezond binnenklimaat – een essentieel criterium in de certificeringsprocedures voor die keurmerken – alleen maar hoger op de agenda zal komen te staan. Conclusie: een gezond binnenklimaat is geen luxe, maar een basisvoorwaarde voor comfortabel en gezond wonen en werken.