De Faar: veelzijdige broedplaats voor cultuur, onderwijs en creativiteit

Op vrijdag 4 oktober was het feest in Dilsen-Stokkem. In het hart van de Oost-Limburgse stad werd die dag immers ‘De Faar’ ingehuldigd, het langverwachte cultuureducatieve centrum dat met zijn markante dakpaviljoen een nieuwe trekpleister vormt voor jong en oud. Verspreid over een bruikbare oppervlakte van 5500 m² verenigt het fraaie gebouw, dat rond de bestaande bibliotheek is gedrapeerd, verschillende functies en stadsdiensten onder één dak, waaronder een ruime foyer, jeugdbibliotheek, theaterzaal, horecaruimte en leslokalen die zowel voor de kunstacademie als de Stedelijke Humaniora bestemd zijn. De architecten stonden dan ook voor een complexe evenwichtsoefening om alles goed en wel ingepast te krijgen, zowel in ruimtelijk als functioneel en technisch opzicht. 

‘Niet zomaar een cultureel centrum, maar een baken van energie waar ontmoeting, creativiteit en samenwerking centraal staan. Een inspirerende broedplaats voor kruisbestuiving, participatie en nieuwe initiatieven. Dé plek waar cultuur tot leven komt en verbinding wordt gelegd.’ Zo wordt De Faar in Dilsen-Stokkem omschreven. Een treffende definitie die perfect weergeeft hoe het project is opgevat: als een sociale en culturele hotspot waar verschillende functies en activiteiten samenkomen, volgens een uniek totaalconcept waarbij alle betrokken personen, partijen en instanties hun eigen identiteit en werking behouden, maar toch één bruisend geheel vormen dat grenzen doet vervagen. 

Verlengde van publieke buitenruimte

Het architectenbureau dat de wensen en ambities van de stad en de toekomstige gebruikers nauwgezet wist te vertalen naar een allesomvattend ontwerp is De Gouden Liniaal Architecten. Daarbij vormde de specifieke locatie een cruciaal uitgangspunt. De Faar bevindt zich namelijk op de kruising van verschillende assen (het Koning Boudewijnplein, het centrumplein Ter Motten en Spileind), geprangd tussen de achterliggende sporthal, de naburige Stedelijke Humaniora en de aanpalende woonwijk. 

“In die zin hebben we het geheel niet zozeer opgevat als een statische uitbouw van de bibliotheek, maar vooral als een dynamische pleinwand, met de bedoeling om een nieuwe stedelijke plek te creëren in relatie met de bestaande betonnen luifel op centrumplein Ter Motten”, legt architect-partner Wim Dirickx uit. “We hebben de inkom verlegd, zodat we het complex een centrale toegang konden geven vanop het plein en de dubbelhoge foyer als laagdrempelig en uitnodigend verlengde van de publieke buitenruimte kan fungeren. Het idee is om er allerhande evenementen en sociale activiteiten te organiseren, waarbij de binnen- en buitenomgeving naadloos en ongedwongen in elkaar overvloeien. Tijdens de grote opening werd dit al meteen in de praktijk gebracht door de vele aanwezigen, dus dat stemde ons zeer tevreden.”

Erg gevarieerde invulling

De architecten van De Goudan Liniaal breiden een nieuw, veelzijdig programma aan de bestaande bibliotheek, die zelf werd opengewerkt en uitgebreid met een volwaardige jeugdafdeling, een innovatieve Maker-Space en een stedelijk ‘vrijetijdspunt’ waar onder meer info over stad en omgeving te verkrijgen is. Een andere prominente functie op het gelijkvloers is de theaterzaal met 232 zitplaatsen, inclusief bijbehorende backstageruimte, kleedkamers en sanitaire voorzieningen. Aan het andere uiteinde van het gebouw bevindt zich een zone die bestemd is voor horeca. Twee monumentale trappen in de foyer leiden naar de eerste verdieping, waar een grote passerelle onder meer toegang biedt tot het balkon van de theaterzaal en de nieuwe thuisbasis van de kunstacademie, die er over piekfijn uitgeruste muziek-, woord- en administratieve lokalen beschikt. Op niveau +2 zijn nog acht extra leslokalen voorzien, die overdag gebruikt worden door de naburige Stedelijke Humaniora en na de schooluren door de kunstacademie. 

“De Faar is dus een gebouw met een erg gevarieerde invulling, waarbij het programma evolueert doorheen de dag”, geeft Wim Dirickx aan. “Het transparante dakpaviljoen vormt letterlijk en figuurlijk de kroon op het werk. Via dit lichtbaken profileert het cultuureducatieve centrum zich nadrukkelijk als nieuw herkenningspunt in het stedelijke landschap. Deze stalen constructie – die niet enkel dienstdoet als uitkijkplatform, maar ook als uniek decor voor lessen in de openlucht – vormde tevens de inspiratie voor de werktitel van het project in de wedstrijdfase. ‘Faar’ is namelijk de Limburgse verbastering van het Franse woord ‘phare’ (wat lichtbaken betekent). Best grappig dat dit uiteindelijk de finale naam van het gebouw is geworden.”

Bijzonder complexe puzzel

In ruimtelijk, functioneel en technisch opzicht was het ontwerp van De Faar een bijzonder complexe puzzel. “Het was inderdaad een hele klus om de ideeën van een groot aantal verschillende gebruikers, die voordien nog nooit hadden samengehokt, te bundelen in één groot geheel dat perfect functioneert en aan ieders wensen en eisen voldoet”, beaamt Wim Dirickx. “Uiteraard had dit eveneens invloed op de architectuur. Qua materialisatie hebben we bewust voor een niet al te gevarieerd palet geopteerd. 

In de foyer hebben we de robuuste betonstructuur bijvoorbeeld gecombineerd met houtaccenten en rode vloertegels die voor de nodige warmte zorgen. Bovendien hebben we bij de keuze van de materialen ook rekening gehouden met andere aandachtspunten. Het cassetteplafond in de foyer, dat zowel een akoestische als esthetische en stabiliteittechnische functie vervult, is daar een goed voorbeeld van. Net als de verticale houten wandbekleding in de theaterzaal, die zowel de akoestiek optimaliseert (op basis van de aanbevelingen van een gespecialiseerd akoestisch studiebureau) als een fraaie uitstraling garandeert. De gevel bestaat uit gezandstraalde prefabbetonelementen met een gele pigmentering, in combinatie met verticaal invulmetselwerk in een gelijkaardige tint en grote glaspartijen.” 

Gevraagd naar een slotconclusie gewaagt Wim Dirickx van een heel fijn dossier. “Door de complexiteit van het project was er een zeer competent bouwteam nodig. Als architect kan je de lat zo hoog proberen te leggen als je wilt, maar als je voor het overige niet met de juiste partners aan tafel zit, kom je nooit tot dit prachtige resultaat. We zijn ons ervan bewust dat het niet altijd evident is om onze ideeën in de praktijk te brengen, dus we zijn heel dankbaar dat dit bij de realisatie van De Faar zo goed gelukt is!”