Antwerpse kinderopvang pioniert met CLT-structuur en houten gevelafwerking

Kwalitatieve kinderopvang is deze dagen een belangrijke bottleneck in heel wat steden en gemeenten. Antwerpen geeft in dit verband het goede voorbeeld, want aan de rand van het Kielpark opende begin dit jaar de nieuwe stedelijke kinderopvang Kadee, die met een capaciteit van 144 plaatsen meteen de grootste in zijn soort is. Dat dit een uniek gebouw is, is vanaf de eerste aanblik duidelijk. Zo is het grotendeels opgetrokken in CLT en afgewerkt met een donkergroene houten gevelbekleding. Een (milieu)bewuste keuze die Vermeiren – De Coster Architecten maakte op basis van de duurzame en circulaire ambities van gedelegeerd bouwheer AG Vespa en die vakkundig in de praktijk werd gebracht door klasse 8-aannemer Hooyberghs (deel van B&R Bouwgroep). “De voordelen van houtbouw kwamen volledig tot uiting bij de realisatie van dit vooruitstrevende project.”

Net als heel wat andere crèches in Antwerpen en omstreken werd Kadee geboren uit grote nood. Het bestaande kinderdagverblijf op de site was gehuisvest in een langgerekt, verouderd gebouw dat niet meer voldeed aan de hedendaagse eisen. Vandaar de weloverwogen beslissing om het af te breken en te vervangen door een aanpalende nieuwbouw, die ondanks zijn compactere footprint toch in heel wat extra opvangplaatsen voorziet. 

“Het veelhoekige volume met vijf identieke traveeën, twee bouwlagen en karakteristieke gelede dakvorm herbergt in totaal acht noordelijk georiënteerde leefgroepen – vijf op het gelijkvloers en drie op de eerste verdieping – die gescheiden worden van de zuidelijk gelegen logistieke delen via een oost-westgerichte binnenstraat. Deze laatste mondt op beide niveaus uit in een bredere polyvalente ruimte. Vides ter hoogte van de verschillende omkleedzones creëren een aangename natuurlijke lichtinval en interne zichtlijnen. Het gebouw is naadloos ingebed in de groene long van de Antwerpse wijk ’t Kiel. Conform het recente masterplan van de Antwerpse stadsbouwmeester vormt Kadee een verbindende schakel tussen de fraaie parkomgeving en de naburige Tentoonstellingswijk”, vertellen architecten Lieve Vermeiren en Johan De Coster. 

Hout als rode draad

Een van de aspecten die kinderopvang Kadee uniek maakt, is het veelvuldige gebruik van hout. Zo bestaat de draagstructuur van het gebouw grotendeels uit CLT, zijn de gefacetteerde gevels bekleed met verticale beplanking in donkergroen gebeitst hout en zijn de vloeren van de leefruimtes afgewerkt met parket. “Dit was geen expliciete eis, maar eerder een logisch gevolg van onze ambities inzake duurzaam en circulair bouwen. Om de milieu-impact van het project te minimaliseren, legden we bij aanbesteding het gebruik van de GRO-ontwerptool op, met prestatieniveau ‘beter’ als doel. Op basis daarvan opteerden de architecten voor houtbouw”, verduidelijkt Dries Knaepkens, projectleider bij AG Vespa. 

“Ons besluit om het gebouw op te trekken in CLT – in combinatie met stalen liggers in functie van specifieke overspanningen – had verschillende redenen: de circulaire dimensie van houtbouw, de ligging aan de rand van het Kielpark, de beperkte schaalgrootte en dito overspanningen, de positieve invloed op de binnenluchtkwaliteit en de gezondheid van de kinderen …”, leggen de architecten uit. 

“Ook de keuze voor een houten gevelbekleding lag voor de hand, zeker vanwege de omringende parkomgeving. Dankzij de donkergroene gebeitste afwerking heeft het gebouw een paviljoenachtige uitstraling en gaat het als het ware op in de natuurlijke context. Tot slot garandeerde de keuze voor houtbouw tevens een kortere werffase. Een essentieel voordeel, zeker gezien de aanwezigheid van het bestaande kinderdagverblijf, dat zich op amper 3 meter afstand van de werfzone bevond en – na afbraak van een eerste gedeelte – in beperkte bezetting operationeel bleef tijdens de bouwwerken.”

Uitgebreid voortraject, vlotte uitvoering

Houtbouw is een specialisme op zich. Met Hooyberghs nam AG Vespa dan ook een gereputeerde aannemer onder de arm die al heel wat adelbrieven kon voorleggen. “Ons eerste CLT-project, een assistentiewoningencomplex in Balen, dateert al van 2015. Een andere sprekende referentie is de Astortoren in Geel en afgelopen najaar hebben we nog een mooie sporthal opgeleverd in Arendonk. Naast Kadee staan er dus nog wel enkele fraaie houtbouwprojecten op ons palmares”, zegt Kristel Verbeek, projectmanager bij Hooyberghs. “Hout is een heel fijn materiaal om mee te bouwen. Het vergt wel een andere aanpak, aangezien het zwaartepunt verschuift naar het voortraject. De extra tijd die we hieraan besteden, winnen we echter ruimschoots terug in uitvoering doordat we op de bouwplaats zelf een kant-en-klare prefabconstructie kunnen monteren en geen rekening hoeven te houden met droogtijden. Er is ook veel minder geluids- en stofhinder, vermits alle benodigde uitsparingen reeds op voorhand voorzien zijn in de CLT-panelen en bijkomende zaag- of boorwerken dus tot een absoluut minimum beperkt worden. Op de werf van Kadee was dit gezien de naburige bestaande kinderopvang een belangrijk pluspunt. Tot slot is de milieu-impact van een houtbouwproject aanzienlijk lager dan ‘building as usual’ met beton en metselwerk.”

Voor Lieve Vermeiren en Johan De Coster was Kadee wél het eerste CLT-project. “We wilden dan ook niets aan het toeval overlaten en hebben ons vooraf uitgebreid geïnformeerd, onder meer door speciale cursussen te volgen en contact op te nemen met andere partijen die er wel al ervaring mee hadden”, geven ze aan. “Vervolgens hebben we tussen de gunning van de opdracht en de start van de werken gedurende een half jaar zeer intensief samengewerkt met de aannemer om het gebouw tot in de puntjes uit te werken in BIM (inclusief de technieken) en mogelijke clashes te elimineren. De puzzel moest volledig kloppen, want in de uitvoeringsfase konden we niet al te veel aanpassingen meer doorvoeren. Dat het gebouw heel wat schuine hoeken heeft, maakte het er helaas niet eenvoudiger op. Daarnaast waren er nog enkele andere specifieke aspecten die extra aandacht vroegen, zoals de akoestiek, de invloed van temperatuurschommelingen op het hout enzovoort.” 

Uiterst positieve balans

Gelukkig konden de architecten rekenen op de knowhow en expertise van Hooyberghs. “Samen met de betrokken studiebureaus hebben we nog enkele optimalisaties doorgevoerd, zodat alles volledig op punt stond toen de werken van start gingen. Deze namen uiteindelijk slechts vijftien maanden in beslag, wat bijzonder snel is gezien de architecturale en technische complexiteit van het gebouw. Het weer zat tegen toen we in het najaar van 2023 de CLT-structuur plaatsten, maar dankzij onze ervaring in houtbouw en de andere denk- en handelingswijze die ermee gepaard gaat, konden we daar vlot op anticiperen. We geloven sterk in hybride constructies, waarbij CLT gecombineerd wordt met beton, staal of een andere vorm van houtbouw (zoals hout-skeletbouw). Als algemeen aannemer hebben we alle benodigde kennis in huis. Ook dit project is prima verlopen, mede dankzij de uitstekende samenwerking met AG Vespa en de architecten. Kadee is een topreferentie waar we met z’n allen erg fier op mogen zijn.”

Lieve Vermeiren en Johan De Coster kunnen dit alleen maar beamen. “De samenwerking was geweldig en de keuze voor houtbouw is wat ons betreft zeer goed uitgedraaid. Door op voorhand alles tot in detail door te spreken, kwamen we in de uitvoeringsfase niet voor onaangename verrassingen te staan en lag de efficiëntie op de werf erg hoog, zeker omdat Hooyberghs een piekfijne opvolging garandeerde. Bovendien zijn we zeer tevreden met het eindresultaat. De houten gevelafwerking zorgt voor een optimale landschappelijke integratie en doordat de CLT-structuur zichtbaar is in de circulatieruimtes heerst er een warme, geborgen sfeer in het gebouw.”

Het laatste woord is voor Dries Knaepkens van AG Vespa, die eveneens gewaagt van een uiterst geslaagde realisatie. “Dankzij de uitgebreide voorbereidingsfase verliep de uitvoering erg vlot, dus dat is iets wat we zeker positief evalueren als bouwheer. Temeer omdat dit toeliet om de werking van de bestaande kinderopvang zo min mogelijk te verstoren en de fasering van de sloop- en bouwwerken hierop af te stemmen. Ook het gebouw zelf wordt erg goed onthaald, al is het wel nog maar pas in gebruik genomen, dus de definitieve evaluatie – onder meer met betrekking tot het onderhoud van de houten gevelbekleding en vloerafwerking – kunnen we later pas maken. Maar de voorlopige balans is alvast uitermate positief!”      

Sterke focus op houtbouw

Houtbouw is de voorbije tien jaar uitgegroeid tot een belangrijke pijler in het activiteitenaanbod van Hooyberghs en bij uitbreiding B&R Bouwgroep. “Sinds de overname van Arkana in 2004 waren we al actief in de residentiële markt en sinds 2015 voeren we ook grootschaligere houtbouwprojecten uit”, vertelt Sven Torfs, Director of Business Development bij B&R Bouwgroep. “Belangrijk om weten is dat we gespecialiseerde projectleiders in dienst hebben die zich hier exclusief op toespitsen. Ervaring is essentieel, want houtbouw vergt een hele andere organisatie dan een traditioneel bouwproject, zowel in voorbereiding als in uitvoering en oplevering. We realiseren vooral hybride constructies. In Geel hebben we de Astortoren opgetrokken in CLT, waarbij enkel de liftschachten zijn uitgevoerd in beton. Met een hoogte van veertien verdiepingen was dat een unicum in België. Kinderopvang Kadee is eveneens een bijzondere referentie, met dank aan een uitgekiend ontwerp dat het potentieel van CLT volledig benut. De bouwkwaliteit die we er geleverd hebben, mag echt wel gezien worden. Intussen zitten er alweer enkele interessante nieuwe houtbouwprojecten in de pijplijn en daarnaast blijven we de evoluties in de markt nauwgezet opvolgen. We organiseren op regelmatige basis brainstorms met potentiële opdrachtgevers om te bekijken wat de mogelijkheden zijn, op welke uitdagingen ze botsen, of het opportuun is om bepaalde projecten in CLT of houtskeletbouw uit te voeren … Het mag duidelijk zijn: ook in de toekomst zullen we bij B&R Bouwgroep sterk blijven inzetten op houtbouw!”