Groene kroon op de Gentse gezondheidszorg

De skyline van Gent is voor altijd veranderd. Naast de al bekende eeuwenoude Boekentoren, ontworpen door de Belgische architect-kunstenaar Henry van de Velde, is het universiteitsterrein verrijkt met een tweede markante toren: Nobel I. Dit futuristische gebouw, vernoemd naar Nobelprijswinnaar Corneel Heymans, is meer dan alleen een architectonisch hoogstandje. Het is een functioneel gebouw in aanloop naar de vervolmaking van het masterplan van UZ Gent, met als doel een innovatief, duurzaam en flexibel ziekenhuis te creëren.

De opdracht die werd uitgezet was duidelijk: architect en aannemer moesten zelf voor ontwerp en vergunningen zorgen en in sneltempo een gebouw neerzetten dat aan alle wensen en het programma van eisen voldeed. Het consortium MBG, LOW architecten en Wiegerinck raakte op alle vlakken de juiste snaar, met een letterlijke kroon op hun werk. Leidend ambtenaar Geert De Waele: “Het ontwerp is als het ware onder de grond geschoven en de weggenomen grond is gecompenseerd op het dak. Daardoor is het gebouw voorzien van een prachtige groene kroon, waarmee ook de wens om een healing environment te realiseren is gewaarborgd.”

Van masterplan naar meesterwerk

Hoewel de definitieve functie van de toren nog niet geheel duidelijk was, was het wel de bedoeling dat Nobel I zo snel mogelijk gebouwd werd. Het gebouw zou in de eerste fase van Project U fungeren als tijdelijke opvanglocatie voor onder meer enkele poliklinieken. In zeer korte tijd ging het van blanco blad naar oplevering, door middel van de Design & Build-formule. Door verschillende processen parallel te laten verlopen kon op erg korte termijn resultaat worden geboekt. Het gebouw is vooral gerealiseerd met menselijk welbevinden in het achterhoofd. 

Door de enorme hoogte en de verdiepingshoge ramen is de lichtinval subliem te noemen. Geert De Waele: “De hele gevel bestaat uit glas. Daardoor oogt het interieur ruim en voel je je één met de omgeving, natuurlijk ook vanwege het geweldige uitzicht. De trappen en liften van het gebouw zijn centraal gegroepeerd. Dat heeft als voordeel dat alle ruimtes rondom die kern een raamzijde hebben, en dus veel buitenlicht. Om de licht- en warmte-inval te beheersen, is gebruikgemaakt van passieve zonwering.” Dit is gedaan in de vorm van een overstek. Staat de zon hoog en is de warmte dus groot, dan wordt deze geweerd. 

Bij laagstaande zon in de winter schijnt ze juist naar binnen om een aangename warmtebeleving te creëren. Bovendien is de overstek gemaakt van zonnepanelen. De zon wordt dus niet enkel geweerd, maar ook gebruikt voor de productie van groene stroom voor het verwarmen en koelen van het gebouw. Zodoende zijn de warmtepompen heel het jaar door goed bruikbaar, ligt hun rendement hoger en is het binnenklimaat stabieler. 

Slim en flexibel gebouwd

Om de ruimtes futureproof te maken, moesten ze flexibel worden gebouwd. Alle leidingen, inclusief afvoer, zijn daarom verwerkt in verhoogde vloeren. Als een ruimte in de toekomst een andere functie krijgt, is verbouwen en aanpassen mogelijk zonder al te veel overlast voor naast-, boven- of onderliggende ruimtes. Geert De Waele: “We gebruiken Nobel I op die manier ook als testlocatie. Daar kunnen we op relatief kleine schaal zaken testen en zien of het op grote schaal ook werkbaar is.” 

Een voorbeeld hiervan, naast de warmtepompen en PV-zonwering, is dat er geen gebruik meer wordt gemaakt van DECT, maar van Voice over Wifi, zodat de interne communicatie via één enkel systeem verloopt. Ook op het gebied van veiligheid zijn vernieuwende keuzes gemaakt. In plaats van klassieke compartimentering is er een geavanceerd sprinklersysteem geïnstalleerd, zoals vaker toegepast wordt in Amerikaanse ziekenhuizen. Dit systeem bestrijdt brand direct bij de bron, verlaagt het risico op extreme hitte en voorkomt explosiegevaar. Een groot voordeel voor een gebouw met gevoelige functies zoals laboratoria en cleanrooms. En ter preventie van legionella wordt er uitsluitend gebruikgemaakt van doorstroomboilers.

Symbool voor mensgerichte innovatie

“In Nobel I wordt geëxperimenteerd met slimme systemen. Geheel passend bij het doel van de toren: research en onderzoek. Wanneer ze succesvol blijken, zullen ze later in het nieuwe centrale ziekenhuisgebouw worden toegepast. En al deze keuzes zijn gemaakt met het menselijk welbevinden als uitgangspunt”, aldus Geert De Waele. “Nu het gebouw in gebruik is, kunnen we zien wat goed werkt en waar eventueel nog aanpassingen moeten en kunnen worden gedaan. Een van de eerste zaken die opvalt is de werking van de grote ramen. Om het comfortgevoel op peil te houden, moeten we op de wat donkere dagen de warmteproductie iets verhogen. Oogt het koud, dan voelt het koud. Op warme dagen is dit uiteraard andersom, dus ook dat passen we aan. Het is een duidelijke boodschap: alles voor een zo comfortabel mogelijke ervaring voor de gebruiker.”

Zodra de centrale nieuwbouw van het ziekenhuis gerealiseerd is, transformeert Nobel I naar het oorspronkelijke doel: een volwaardig onderzoekscentrum met cleanrooms en hightech laboratoria. Er zal tegen die tijd een leerlandschap zijn ontstaan, waarbij in het midden van de campus de zorg centraal staat. Patiënten en studenten volgen ieder hun eigen route, ook weer een keuze ter vergroting van het menselijke comfort. De ambitie is duidelijk: UZ Gent wil uitgroeien tot een living lab voor zorg en wetenschap. In Nobel I komt alles samen, van innovatieve bouwtechniek tot mensgerichte zorg en van wetenschappelijk onderzoek tot duurzaamheid. Het gebouw is een baken van vooruitgang en toont hoe de ziekenhuizen van de toekomst vandaag al vorm krijgen.    

TECHNISCHE FICHE

Bouwheer UZ Gent (Gent)
Architect LOW architecten (Antwerpen) en Wiegerinck (Arnhem, Nederland)
Hoofdaannemer(s) MBG (Antwerpen)