Neogotisch erfgoedgebouw krijgt hedendaagse invulling

Het voormalige postgebouw uit 1906 is naast het stadhuis, de Sint-Laurentiuskerk en het stadsmuseum een van de vier iconische hoekgebouwen langs de Markt van Lokeren. Het stond al een tijd leeg toen het stadsbestuur het pand in 2019 aankocht. In de nabije toekomst zal het onder meer fungeren als stadsarchief en thuisbasis voor de stedelijke dienst voor toerisme.

Gezien het beschermde statuut en de ligging van het gebouw was het voor een privéprojectontwikkelaar niet vanzelfsprekend om een nieuwe bestemming te vinden voor het postgebouw, maar de stadsbestuurders zagen de aankoopmogelijkheid wel als een opportuniteit. In 2020 vonden al beperkte instandhoudingswerken plaats. De echte restauratie- en renovatiewerken gingen in 2023 van start, onder leiding van specialist Monument Vandekerckhove, naar een ontwerp van Bressers Architecten, de laureaat van een door het stadsbestuur uitgeschreven wedstrijd.

“Na de make-over zal de stad het polyvalente postgebouw ook gebruiken voor huwelijken en andere ceremonieën, bijeenkomsten van de gemeenteraad en exposites”, verklaart Bruno Knockaert, projectleider bij Monument Vandekerck-
hove. Het kreeg ook een hedendaagse aanbouw. “We koppelden die nieuwbouw vloeiend aan het bestaande neogotische pand, zonder afbreuk te doen aan de historische uitstraling. We hebben de bouwhistorische delen en kunsthistorisch waardevolle elementen zo authentiek mogelijk bewaard, al moesten we ze op sommige plaatsen naar oud model reconstrueren.”

Gevelplint versneden

Dat laatste was onder meer het geval voor een deel van de gevelplint. “Die was opgetrokken uit groene arcosesteen. Een deel ervan was ooit weggebroken om er een bankautomaat te plaatsen. “Die bankautomaat hebben we verwijderd. Er zijn nog altijd groeven waar groene arcosesteen wordt gewonnen, maar die zou niet alleen tegen de rest van de intussen verweerde gevel afsteken door het ontbrekende verouderingsproces, maar ook door de variatie binnen de steengroeven – zowel qua kleur als structuur – niet overeenstemmen met de bestaande plint. Daarom hebben we een deel van de bestaande gevelplint uit de gevel weggenomen om dit volume tot plaketten te verzagen. Na deze verzaging en een verdere bewerking bestaat de volledige gevelplint opnieuw uit gelijkaardig materiaal, zij het in een dunnere laag”, geeft cowerfleider Niek Ghijs mee.

Overigens onderging de hele gevel een schoonmaakbeurt. “We hebben de kalkzandsteen en blauwe hardsteen gereinigd en waar nodig tijdelijk verwijderd, hersteld, herplaatst en weer opgevoegd. Zwaar beschadigde delen hebben we hersteld met inboetstukken of, wanneer dit niet mogelijk was, vervangen door nieuw materiaal.”

Geen gezwam meer

Monument Vandekerckhove gaf het gebouw een curatieve behandeling. “We verwijderden zorgvuldig aantastingen door zwam en boktor in houten constructies en wanden. Her en der waren dakoversteken, gebinten, muurplaten en roevendaken dermate aangetast dat we er nieuwe elementen moesten aanbrengen.” De bestaande daken van het oude gebouw kregen ook een nieuwe bedekking met natuurleien. “De nieuwbouw wordt uitgerust met extensieve én intensieve groendaken. Een deel van de nieuwe dakoppervlakte wordt gebruikt voor de opstelling van de technieken voor de warmtepompen en ventilatiekanalen.”

De bestaande brievenbus van de post onderging eveneens een curatieve behandeling. “We hebben ze zo aangepast dat ze efficiënt opnieuw kan worden gebruikt en op die manier een blijvende link vormt naar de vroegere functie van het gebouw.”

Marmer en kurk

Het oude pleisterplafond op houten draagstructuur was voorzien van veelvuldig geprofileerde moulures. De gespecialiseerde medewerkers van Monument Vandekerckhove hebben ze afgetikt en op ambachtelijke wijze gerestaureerd. “Met chirurgische nauwkeurigheid”, onderstreept cowerfleider Lorenzo Noppe. “Maar de plafonds onder het roevendak konden we niet recupereren. We maakten hiervoor nieuwe moulures naar oud model.” De bestaande marmeren raamtabletten werden opgeschoond en zoveel mogelijk gerecupereerd. “Doordat het oude gebouw een isolerende binnenbepleistering in kurk kreeg, moesten we de omvang van elk tablet aanpassen.”

Het oude smeedwerk kreeg, na zandstraling, een nieuwe coating. “Ontbrekende gietijzeren gevelarmaturen maakten we na naar oud model. Het houten buitenschrijnwerk hebben we op die manier volledig vervangen. De ramen hebben we uitgerust met dubbel glas, volgens het Fourcauld-procedé. Daardoor zijn in het glas lichte trek en wemel waarneembaar”, legt Bruno Knockaert uit.

Daglicht en ademruimte

“Beneden hebben we het nieuwe volume transparant ontworpen, zodat zowel dit deel als een deel van de historische voorbouw optimaal genieten van invallend daglicht”, stelt architect Frédéric Rosier van Bressers Architecten. De in de jaren zeventig toegevoegde volumes zijn afgebroken, waardoor het historische gebouw weer ademruimte en licht kreeg. “Op een deel van de vrijgekomen ruimte hebben we een nieuwe vierlaagse uitbreiding gerealiseerd. Ondanks het uitgebreide bouwprogramma besloten we het vrijgekomen volume niet volledig te bebouwen. De nieuwbouw sluit mooi aan bij de bestaande bebouwing, maar blijft subtiel verscholen achter het oude postgebouw en reikt niet helemaal tot aan de straat. Zo herwaardeerden we het historische karakter maximaal.”

De patio tussen de twee volumes, de wintertuin van het historische gebouw en de ritmische glaspartijen in de nieuwbouw zorgen ervoor dat beide bouwdelen optimaal genieten van invallend daglicht. “Dit laat toe om de verschillende ruimtes flexibel te gebruiken, waarbij de grenzen tussen binnen en buiten en tussen oud en nieuw vervagen”, legt Rosier uit.

De samenhang van oud en nieuw uit zich ook elders. “Zoals op de bovenverdieping, waar de nieuwe raadzaal zich bevestigt aan de historische zolder. Deze ingreep zorgt voor een boeiend lijnenspel vanuit verschillende hoeken van het gebouw”, geeft de architect mee. De keuze voor witte baksteen voor de nieuwbouw benadrukt de relatie met het historische gebouw. “De witte kleur sluit perfect aan bij de witte natuursteen van het gebouw uit 1906, terwijl de textuur voor extra diepgang zorgt. Verticale witte betonelementen refereren aan de ranke gevel ervan.”

Parket en granulaten

Zowel in het oude als het nieuwe gebouw zijn de vloeren van de verdiepingen afgewerkt met wit geolied massiefparket in eik. “Op de eerste verdieping van het historische gebouw gebruikten we meerlagig parket, met een toplaag in geoliede witte eik”, legt Bruno Knockaert uit. “Dat heeft te maken met de beslissing om er vloerverwarming aan te leggen door droge opbouw te gebruiken op een houten balkenlaag. Bij massief parket zou dit tot zettingen kunnen leiden.” Andere vloeren op de benedenverdieping kregen eveneens vloerverwarming, maar zijn afgewerkt met gepolijst beton met 16 mm grote, witte Noorse granulaten.    

TECHNISCHE FICHE

Bouwheer Stad Lokeren
Architect Bressers Architecten (Gent)
Hoofdaannemer(s) Monument Vandekerckhove (Ingelmunster)