Tab Architects vernieuwt Kortrijkse museumsite

In het centrum van Kortrijk verrijst een vernieuwende museumsite, die zowel boven- als ondergronds plaats biedt aan een gedurfde programmatie. De bestaande historische gebouwen van de Groeningeabdij werden uitgebreid met een nieuw volume om tot een hedendaagse tentoonstellingssite te komen. Met een overkoepelend thema als identiteit en strenge bouwnormen in het kader van internationale bruikleen vormde dit project een pittige uitdaging.

In Kortrijk vervelt een historische abdijsite van een klassiek museum tot een hybride mengvorm van een kunsthal, een museum en een woonkamer voor de hele stad. Die transformatie wordt in goede banen geleid door Tab Architects. “De nadruk ligt op identiteit en hoe mensen kunst beleven”, legt architect Tom Debaere uit. “We ontwierpen een bovengronds paviljoen, de Stadsliving, waar mensen iets kunnen eten, samenkomen en gratis kunst kunnen bekijken. Ondergronds bevinden zich twee volumes waar de tijdelijke, betalende tentoonstellingen zullen plaatsvinden en in de Stadsliving – bestaande uit het Dormitorium en het Paviljoen – gaat een hedendaagse kunstenaar de dialoog aan met stukken uit de Kortrijkse collectie.” Met dit project is Tab Architects niet aan zijn proefstuk toe. Het Gentse bureau bewees zich eerder al in projecten met erfgoedwaarde en in de cultuursector in heel Vlaanderen. In het kader van deze realisatie werkt het samen met het Spaanse Barozzi Veiga.

Dialoog tussen oud en nieuw

Voorafgaand aan dit project bestond de site uit historische gebouwen, zoals een zestiende-eeuwse kapel, en een moderner auditorium. Daar zullen bij de opening in 2025 het paviljoen en de ondergrondse ruimtes bij komen. Samen vormen ze een huis met verschillende kamers, die elk een eigen sfeer en programma hebben. Tom Debaere: “Een belangrijk vraagstuk was hoe we volume konden toevoegen en tegelijk de historische abdij zichtbaar konden houden. Die bevindt zich in een park, waarvan we geen extra groen wilden inpalmen. De site bestaat uit verschillende bouwlagen en aan die context wilden we ook iets nieuws toevoegen, een nieuwe bouwfase in de geschiedenis. In dit soort historische context, op het snijvlak tussen erfgoed en architectuur, werken we graag. Daarom kozen we voor een beheerste toevoeging met de nodige monumentaliteit in de vorm van het paviljoen. Het ontwerp is gebaseerd op de daken van de historische gebouwen. Voor de uitvoering kozen we een klassieke baksteen, die uit meer dan 60 % gerecycleerd materiaal bestaat.” 

Ook de historische gebouwen werden onder handen genomen, in samenwerking met de restauratiepartner Koplamp Architecten. De zestiende-eeuwse kapel werd in ere hersteld, onder meer door de tussenvloeren weg te nemen, zodat de oorspronkelijke vorm weer zichtbaar is. Vanaf 2025 wordt dit gebouw ingezet als een tentoonstellingsruimte, met een creatief atelier en ruimtes voor permanentere tentoonstellingen.

Ondergrondse uitdaging

Naast de bovengrondse eyecatcher bevinden de tentoonstellingsruimtes zich ondergronds. Hierdoor kan het volume gemaximaliseerd worden en flexibel worden ingezet. “Een uitdaging bij deze gebouwen is de klimatisatie en brandbeveiliging”, merkt Tom Debaere op. “De nieuwe ondergrondse tentoonstellingszalen zijn geklimatiseerd volgens de internationale ASHRAE-klimaatklasse A. Dat maakt ambitieuze tentoonstellingen met internationale bruikleen, waarvoor strikte normen gelden, mogelijk. De brandwetgeving is terecht erg streng voor ondergrondse ruimtes. Wil je een zaal onder een bepaalde diepte bouwen, dan moet je een afwijking op de wet aanvragen en dit verdedigen. Met een vluchtgang rechtstreeks naar buiten, verzekerde warmte-evacuatie en een solide rookafvoer wisten we die te bekomen. Zo kunnen de Kortrijkzanen met een gerust gemoed genieten van de vernieuwende exposities die er ongetwijfeld aankomen.”