Supermarkt op maat van historische omgeving

De vestiging van Delhaize was jarenlang een vertrouwd element in de gevelrijen langs de Antwerpse Plantin en Moretuslei, een belangrijke invalsweg naar de Scheldestad. Maar hij maakte ook een verouderde indruk. Dat is nu voorbij. Het uitgeleefde gebouw is gesloopt en vervangen door een hedendaagse nieuwbouw, die tegelijk aansluit bij de bestaande bebouwing in de nabije omgeving.

Die bestaande architectuur, uit het einde van de negentiende eeuw en de eerste zes decennia van de twintigste eeuw, is behoorlijk divers. Ze bestaat uit een amalgaam van grondgebonden burgerwoningen, flatgebouwen met soms meer dan tien woonlagen, even hoge hotelgebouwen en kantoorgebouwen in eclectische stijl, neoclassicisme, art deco en zelfs een vleugje art nouveau. “Bij de meest kwalitatieve gebouwen is de hoofdtoon zandkleurig, met een verticale geleding door lijstwerk of gestapelde erkers”, zegt architect David Matthyssen van HUB, dat de nieuwbouw ontwierp. “De gesloopte Delhaizewinkel beperkte zich met zijn vier bovengrondse niveaus tot de hoogte van de laagste andere gebouwen. Hij had zelf geen erfgoedwaarde.”

Perspectieven en diversiteit

De Plantin en Moretuslei is een weg met lange perspectieven, die meermaals in de lengte knikt. “De knikken maken de grote diversiteit aan bouwhoogtes van de straatwand zichtbaar. We hebben op deze omgevingskenmerken ingespeeld via de opdeling in gebouwdelen – elk met een andere materialisatie, verschillende vloerpassen, volumewerking en planopbouw – en een differentiatie in gebouwhoogte rond verschillende kernen, met centraal het hoogste deel ter identificatie van de doorgang naar het binnengebied”, legt David Matthyssen uit.

De site beslaat een flink stuk van de driehoekige zone tussen de Plantin en Moretuslei, de Magdalenastraat en de Rolwagenstraat. De nieuwbouw omvat langs de Plantin en Moretuslei een Delhaize-winkel, 89 appartementen en een ondergrondse parking met twee niveaus, goed voor 316 plaatsen. “Zowel de sloop als de nieuwbouw vonden gefaseerd plaats. Omdat de oude appartementen al langer leegstonden, was er geen complexe verhuisoperatie nodig”, aldus
David Matthyssen. 

De woongebouwen zijn gegroepeerd rond een centraal binnengebied. De Delhaize-verkoopruimte, die is vormgegeven als een marktplaats, neemt daarvan ongeveer de helft in. “Als één groot, open gebaar dankzij een kolomvrije winkelruimte met natuurlijk daglicht via sheddaken”, zegt David Matthyssen. De andere helft van het binnengebied bestaat uit een gedeelde binnentuin, die toegankelijk is via onderdoorgangen langs zowel de Plantin en Moretuslei als de Magdalenastraat. “Dankzij hun afmetingen en architecturale opbouw vormen deze doorgangen duidelijke en uitnodigende toegangen.” De woningen aan de Magdalenastraat en de Plantin en Moretuslei worden vanuit het binnengebied ontsloten.

Variatie in het gevelbeeld

Erkers bezorgen de gebouwdelen boven de niet-Delhaize-retail een geknikte gevel, waarbij de verschillende gevelvlakken het licht anders weerkaatsen. Alle woongelegenheden hier beschikken over minstens één op het binnengebied gerichte gevel. Alle terrassen bevinden zich aan de zijde van het binnengebied. De appartementen boven de retailruimte zijn stuk voor stuk doorzonwoningen. “Deze – voornamelijk – tweeslaapkamerappartementen worden gekenmerkt door een geknikte straatgevel. De kamerstructuur is zo opgevat dat de leefruimte zowel aan de straatzijde als langs het binnengebied kan worden ingericht. Zo ontstaat in eenzelfde structuur de mogelijkheid tot het inrichten van een doorzontypologie, evenals een woning die zich met de leefruimtes enkel naar het binnengebied richt. Door deze inwisselbaarheid kan de woning zich aanpassen aan de nood van de bewoner doorheen de tijd”, benadrukt David Matthyssen.

Dit gebouwdeel kreeg een verdiepingshoge plint in architectonisch beton en bovenliggend een gevelafwerking in zacht wit, korrelig pleisterwerk. De kroonlijsten en dorpels zijn uitgevoerd in metaal met een lichtgrijze tint. Het aluminium buitenschrijnwerk en de metalen borstweringen hebben eveneens een lichtgrijze tint. “Dit materialenpalet speelt zo op een hedendaagse wijze in op de historische kleur- en materialisatietoon.”

Geschakeld

De woningen boven de Delhaizewinkel zijn geschakeld rond drie kernen. Deze kernen bevinden zich aan de noordelijk gerichte straatzijde om de woningen maximaal van bezonning te doen genieten. “Gezien de onmogelijkheid om de supermarkt te belasten met de aanwezigheid van de stijgpunten van de woningen starten deze kernen op de eerste verdieping. De ontsluiting van de woningen geschiedt via een centraal stijgpunt buiten het volume.” Dit gebouwdeel combineert lichtkleurig strak gevelmetselwerk met lichtgrijs aluminium buitenschrijnwerk. “We zochten aansluiting bij de historische architectuur via het detailniveau in baksteenverbanden en verspringingen in de diepte van het metselwerk en het gebouwvolume”, besluit David Matthyssen.    

TECHNISCHE FICHE

Bouwheer Belgian Land (Oudergem)
Architect HUB (Antwerpen)
Hoofdaannemer(s) Willemen Construct (Mechelen)

Klokvaste logistiek tot op het dak

Bij de dakwerken aan de nieuwe Antwerpse Delhaizewinkel waren diverse bedrijven betrokken. Samen met de verkeersomstandigheden – er is nauwelijks parkeergelegenheid langs de straat – vereiste dit dat de betrokken bedrijven zich nauwgezet aan de planning van de hoofdaannemer hielden. “Eén onderaannemer stond in voor het plaatsen van de dakvensters, een andere voor het zink, een derde voor de aanleg van de groendaken en wij voor de afdichting”, vertelt Kevin Bruininkx, directeur bij Albitum. 

Tekst Koen Mortelmans    |    Beeld Albitum

“We beschikten over beperkte tijdsloten om langs de straat en in de binnenzone te parkeren, want ook de andere aannemers – niet alleen die van de dakwerken – moesten gebruik kunnen maken van de beperkte ruimte om te leveren, te lossen en te stockeren”, vult Kevin Bruininkx aan. De dakopbouw bij Delhaize Plantin was die van een traditioneel warm dak: een dampscherm, een laag PIR-isolatie en twee lagen bitumen. “Vooral de sheddaken en de bijhorende coördinatie tussen de verschillende onderaannemers vormden een uitdaging.”

Gefaseerd werk

Twee driekoppige teams van Albitum voerden de werken aan het Delhaizedak uit. “Gefaseerd, gedurende een periode van twee jaar. We begonnen eraan in 2022, in de nasleep van de coronapandemie. In de eerste fase plaatsen we de afdichting op het appartementsgebouw naast de Rolwagenstraat, op een deel van de sheddaken op de verkoopruimte en op de zone waar de leveranciers van de supermarkt komen lossen. In de tweede fase (2024-2025) pakten we de resterende sheddaken, het tweede appartementsgebouw langs de Plantin en Moretuslei en het dak van de parking aan”, legt Kevin Bruininkx uit.

Recent voerde Albitum enkele kilometers verderop ook de dakdichtingswerken op de nieuwe E-vleugel van AZ Monica in Deurne uit. Eveneens met Willemen Construct als hoofdaannemer. “Albitum maakt deel uit van Willemen Groep en telt vandaag een veertigtal medewerkers. Binnenkort plaatsen we weer een ziekenhuisdak, bij de uitbreiding van AZ Imelda in Bonheiden”, geeft Kevin Bruininkx tot slot nog mee.